Wortel

Daucus carota subsp. sativus

Schermbloemenfamilie

De wortel is een tweejarige plant. In het eerste jaar vormt hij het blad en de wortel. In de loop van het eerste jaar verdikt de wortel zich en slaat hij een voedselvoorraad op. In het tweede jaar vormt de plant een bloemstengel, gaat hij bloeien in grote witte schermen en vormt hij het zaad.

De wortel slaat reservevoedsel in zich op. Hij bestaat uit een kroon, waaruit het blad groeit, de bast, de kern en dunne worteltjes. De meeste voedingsstoffen bevinden zich in de bast, of schil. Door de plant te veredelen is men er in geslaagd bijna de gehele wortel uit de bast te laten bestaan. De zachte, witte kern van de wortel is steeds dunner geworden. Deze kern is bleek van kleur omdat zich daarin weinig caroteen bevindt. Door deze stof en door anthocyanen zijn de meeste wortelsoorten oranje van kleur. Er bestaan echter ook paarse, rode en witte soorten. De helderheid van de kleur hangt af van de soort, de weersomstandigheden en de teelt. Ook de vorm is verschillend. Zo zijn er lange, ronde, cilindrische en kegelvormige wortelen.

Het gebruik van de wortel als voedsel is veelzijdig. De wortel kan rauw, gekookt, als wortelsap, ingemaakt en ingevroren worden gebruikt. De belangrijkste voedingsstoffen zijn caroteen, vitamine C, kalium en ijzer. Wortelen zijn voor kleine kinderen en zieken erg belangrijk, want wortelen bevorderen de spijsvertering en het immuunsysteem. Bovendien zorgt het bèta-caroteen in de wortelen voor het aanmaken van vitamine A door het lichaam. Deze vitamine zorgt voor het beter functioneren van de ogen, speciaal in het donker.

- Bospeen
- Waspeen
- Winterpeen

Wortelen hebben een lichtzoete smaak. Daarom worden ze vaak gecombineerd met andere groenten, zoals doperwten en peultjes. Wortels kunnen goed gebruikt worden in salades of rauw als snack tussendoor. Wortelen worden vaak gekookt, gestoomd en geraspt gegeten. Kook wortelen zo kort mogelijk, want zo blijven de voedingsstoffen het beste bewaard.

Wortelen stammen af van de wilde vorm. Die heeft dunne witte wortelen. De eerste witte wortelen voor consumptie stammen uit het Middellandse Zeegebied. De gele en rood/violette wortelen komen uit Afghanistan. Door kruisingen zijn verschillende vormen en kleuren ontstaan. De oranjekleurige wortel is in Nederland ontwikkeld. Zij staan al op een 17e eeuws schilderij van Pieter Aertsen afgebeeld. Er wordt beweerd, dat de oranje wortel werd ontwikkeld ter ere van het Huis van Oranje. Sinds de 18e eeuw zijn de oranje wortelen over Europa verspreid.

Wortelen groeien op een losse voedzame grond die diep is omgespit. Ze verdragen geen verse mest. De wortelen die in de zomer geoogst worden, de zogenaamde zomerwortelen, worden in februari/maart onder glas of plastic gezaaid. Vanaf maart tot eind juli, afhankelijk van de soort en de gewenste oogsttijd, worden ze in de volle grond gezaaid in rijtjes die 30 cm. uit elkaar staan. Houd er wel rekening mee, dat wortelzaad langzaam kiemt, zo'n 4 weken. Het beste is om de wortel te combineren met uigewassen, zoals knoflook of sjalotten. Dit helpt om de schadelijke wortelvlieg te bestrijden. Voor de uien is dit de manier om de uienvlieg te bestrijden. Geef niet te veel meststoffen, want dat laat het loof sneller groeien en maakt de wortel kwetsbaar voor schimmels en andere ziektes.

Meststoffen in de vorm van kalium en magnesium zorgen voor een stevige smakelijke wortel. Zorg voor voldoende water en zorg er voor dat de bodem los en rul is. Dat geeft de wortel de mogelijkheid om mooie rechte wortels te vormen. Wied regelmatig het onkruid, dat zorgt er voor dat de voedingsstoffen en bodemwarmte alleen de wortel ten goede komen.

Wortelen koop je in de supermarkt of bij de groenteboer.

Wortels moet je in de groentebak van je koelkast bewaren. Leg ze niet bij peren, appels of aardappels. Deze soorten produceren ethyleen en dat zorgt er weer voor dat de wortelen snel oud en bitter worden. Wil je optimaal van al het goede van de wortel profiteren, eet de wortel dan rauw, pers er wortelsap van of kook de wortel zeer kort. Zo gaan er weinig voedingsstoffen verloren.