Venkelknol

Adas pedas

Foeniculum var. azoricum

Schermbloemenfamilie (Apiaceae)

De venkelplant is een naar anijs smakend kruid dat meer dan een meter hoog kan worden en met zijn fraaie takken, draadachtige bladeren en schermbloemen heel mooi is om te zien. De verdikking aan de onderkant van de steel wordt gebruikt als groente. De zaden staan bekend om hun geneeskrachtige werking. Van venkelzaden kun je ook olie maken en thee zetten.

De venkelknol groeit niet onder de grond zoals andere knolgewassen, maar is een verdikking van de bladschede, die net boven de grond uitsteekt. Het ziet eruit als een witte bol, maar is in feite een samengegroeide laag van verdikt blad van de plant. Uit de knol steken de harde resten van de dikke stelen en vaak nog wat blad. Dat laatste kan als venkelkruid worden gebruikt en is, fijngehakt, uitermate geschikt als garnering of als smaakmaker voor salades of vissoepen. Bij bladvenkel ontbreekt de knol. De venkelplant kan tot boven manshoogte groeien.

Venkel ziet eruit als een knol, maar is in werkelijkheid een samengegroeide laag van verdikte bladscheden van de plant. Eigenlijk zouden we dus moeten spreken over 'bolvenkel'. De vorm van deze bladscheden, en dus ook de gevormde ‘bol’, kan variëren van kort en breed tot smal en langwerpig. Vooral het ras, maar ook de temperatuur, de daglengte bepalen voor een deel de vorm. De ronde vorm is het meest begeerd. Een platte bol is dikwijls het gevolg van groeiremmingen door bijvoorbeeld slechte grondstructuur of te natte en te koude grond. In de bladoksels van de bol en aan de overgang tussen bol en wortel zitten zijknoppen die zich, vooral bij oudere rassen en bij ongunstige groeiomstandigheden, tot zijscheuten ontwikkelen.

Het is een tweejarig, kruidachtig gewas. De ezels- of pepervenkel komt uit Sicilië en heeft een scherpe, bittere smaak. Tuinvenkel kan onderverdeeld worden in wilde venkel, zoete of kruidige venkel en er is Bolognese venkel en Florentijnse venkel. De Bolognese venkel is erg geschikt voor rauwe consumptie en de Florentijnse leent zich goed om te koken.

- Var vulgare - wilde venkel
- Var dulce - zoete of kruidige venkel
- Var azoricum - dit is de "bolvenkel"
- Bolognese venkel
- Florentijnse venkel

De smaak is anijsachtig, een beetje zoet, maar toch pittig. Door verhitting wordt de smaak van venkel zachter. Met deze bijzondere groente is veel mogelijk in de keuken. Het jonge topgroen van de venkel, de zogenaamde veertjes, is leuk te gebruiken als garnering of als lichte kruiderij in salades en vooral vissoepen. Hiertoe snijd je het frisse groene blad van de stelen. Laat de blaadjes na het wassen even uitlekken in een zeef. Vlak voor het gebruik snijd of knip je ze fijn.

De venkelknol gebruik je door de stelen van de knol af te snijden en de eventuele lelijke delen van de knol snijd je weg. Vervolgens haal je het restant van de wortel aan de onderkant van de knol af. Nu kun je de venkelknol wassen. Je kunt de knol rauw in salades verwerken. Snijd de knol van boven naar beneden in vieren en vervolgens in dunne plakken. De kern eet je niet rauw, dus die moet je verwijderen. Je kunt de knol ook koken. Je kunt hem in zijn geheel, of in parten of dunne reepjes koken. De kooktijd ligt tussen 15 en 25 minuten.

Venkel kun je meestal kopen als een knol waar het loof grotendeels vanaf is gesnoeid. Het schoonmaken is een kwestie van vier stappen. Snijd eerst de groene stelen, eventuele bruine delen en een reepje van de onderkant af. Het fijne groen kun je terzijde houden als garnering. Spoel dan de venkelknol af en snijd deze doormidden. Je krijgt dan te zien dat de venkelknol eigenlijk uit schillen of rokken bestaat, net als een ui.

Verwijder vervolgens het harde gedeelte aan de onderkant van de knol met een schuine snede. Ten slotte kun je de venkelknol overdwars in plakken, reepjes of blokjes snijden, afhankelijk van de verdere bereiding. Venkel combineert vooral goed met vis, kaas en citrusfruit. Venkel kan worden ingevroren nadat het eerst 3 minuten is geblancheerd.

Venkel is een veelzijdige groente. Je kunt hem koken, bakken, roerbakken of wokken, stomen, stoven, bereiden in de oven en in soep en in salades.

Al in de Romeinse tijd werd venkel gebruikt als kruid. In de Middeleeuwen werd venkel eerst naar Zwitserland gebracht, vooraleer het naar nog meer noordelijk gelegen streken gebracht werd. Daarom zijn veel knolvenkelrassen van Zwitsere oorsprong. Het bekende, traditionele zaadvaste ras "Fino" en de verbeterde, meer schietbestendige vorm "Zefa Fino" zijn in Zwitserland ontwikkeld.

De teelt van venkel werd vroeger voornamelijk in de landen rond de Middellandse Zee aangetroffen. Vooral in Italië is de teelt van venkel belangrijk tijdens de herfst, winter en vroege voorjaar. In Nederland wordt venkel op grote schaal geteeld sinds 1979 en is het een zomer- en herfstteelt.

Omdat de oude Romeinen vonden dat de aromatische geur van venkel sterk op die van hooi leek, noemden ze het met een Latijns woord foenum, wat hooi betekent. Ook in de Griekse mythologie wordt al melding gemaakt van venkel en wordt de geneeskrachtige werking die ervan uitgaat onderkend. De oude Egyptenaren en Grieken kenden de plant eveneens al als groente en geneeskrachtig kruid. In de middeleeuwen kauwde men venkel niet alleen vanwege medicinale redenen, maar gebruikte haar ook om de duivel, heksen en boze geesten uit te drijven. In Frankrijk en Italië was venkel altijd al een geliefde groente, maar het duurde tot de jaren tachtig van de vorige eeuw totdat de groente in de Nederlandse keuken haar opwachting maakte.

Ons koele en droge zomerklimaat is perfect voor de venkelteelt en verfijnt de bijzondere smaak van deze kruidige groente. Venkel kan in volle grond, potjes of op trays worden gezaaid. De groei van het gewas en de ontwikkeling van de bollen dient zo gelijkmatig mogelijk te verlopen. Zeer warme of erg natte zomers zijn ongunstig voor het gewas. Voor een goede groei van venkel zijn temperaturen van 16-18 graden Celsius optimaal. Temperaturen boven de 24 graden Celsius en beneden de 7 graden Celsius remmen de groei. Tijdens de groeiperiode geven telers de venkelplanten regelmatig water. De plant kan namelijk niet tegen droogte.

Voor de vroege teelt zaai je in potjes, steeds een aantal zaden per potje. De grootste zaden kiemen het beste. Houd het zaaigoed op kamertemperatuur. Na het kiemen houd je de plantjes binnen tot het 's nachts niet meer kouder wordt dan 10 graden. Je verspeent ze niet.

Voor de herfstteelt zaai je ter plekke tussen begin juni en half juli. Dit doe je in 1 cm. diepe geultjes die 30 cm. uit elkaar liggen. Probeer zo dun mogelijk te zaaien. Vermeng hiervoor het zaad met wit zand.

Planten
Knolvenkel groeit het best op een zonnig plekje. De binnen voorgezaaide plantjes kunnen begin mei buiten worden uitgeplant, tenzij er nachtvorst wordt verwacht. Het blijkt dat venkel op sommige groenten een negatieve invloed kan hebben. Er wordt in ieder geval afgeraden om venkel dicht bij tomaten, paprika en aardappelen te planten. Ook boontjes zouden een slechtere groei vertonen dichtbij venkel. Sommigen gaan zelfs zo ver venkel uit de groentetuin te weren en eventueel in de kruiden- of siertuin te telen. De groei van het gewas en de ontwikkeling van de bollen dient zo gelijkmatig mogelijk te verlopen. Daarom zijn zeer warme zomers ongunstig en koele, niet te natte zomers voordelig voor het gewas.

Dunnen
Wanneer de ter plekke gezaaide plantjes elkaar beginnen te verdringen, kun je uitdunnen op 30 cm. afstand. Wanneer je binnen hebt gezaaid, laat je in ieder potje slechts de sterkste zaailing staan. De rest kan je weghalen.

Voeden
Venkel vraagt een grond met eerder weinig stikstof, maar met een ruime kalium en magnesiumvoorziening. Zeker op lichte gronden is kalium heel belangrijk. Verse mest is uit den boze. Bij het ter plaatse zaaien strooi je geen kunstmest, dit kan de kiemplantjes verbranden. Gebruik liever wat gedroogde organische mest die je goed door de grond mengt. Wegens de bemestingseisen wordt venkel veelal geteeld op het perceel van de wortelgroenten. Venkel kan slecht tegen droogte en daarom is regelmatig water geven bij dit gewas erg belangrijk. Verder is regelmatige water geven gedurende de bolvorming gunstig voor de productie.

De Nederlandse venkel is van juni tot en met oktober verkrijgbaar. Van januari tot en met mei en in november en december is de Nederlandse venkel beperkt verkrijgbaar. Je koopt ze in de supermarkt of bij de groenteboer.

De oude Egyptenaren en Grieken kenden de plant als groente en als geneeskrachtig kruid. De oude Grieken gebruikten venkel als vermageringsmiddel en noemden het "marathorn" dat "dun worden" betekent. In de middeleeuwen kauwde men tijdens de preek op venkelzaad om het rommelen van de maag tegen te gaan. Venkelzaden werden van oorsprong ingezet bij allerlei problemen met de spijsvertering zoals; indigestie, winderigheid, buikklachten of krampen.