Sinaasappel

Jeruk manis

Citrus sinensis

Citrus

De sinaasappel is de bekendste citrusvrucht. Hij wordt in zoete en zoetzure versies geïmporteerd uit onder meer Spanje, Marokko en Zuid-Afrika. Er zijn verschillende soorten, zoals de gewone sinaasappel, de navelsinaasappel en de bloedsinaasappel. Aan de boom zijn ze geelgroen van kleur die door de nachtelijke kou verandert in oranje. Een handsinaasappel is sappig en kan na het pellen zo gegeten worden. Een perssinaasappel heeft vruchtvlees van een meer vezelige structuur en leent zich beter om uit te persen.

De sinaasappel, ook wel appelsien genoemd, komt oorspronkelijk uit China, waar ook de naam vandaan komt (china-appel) en diende vroeger vooral ter decoratie. In sommige talen zoals Grieks, Perzisch en Arabisch wordt de vrucht naar Portugal genoemd, dat in de 15e eeuw als eerste land sinaasappels uit China importeerde. De havenstad Jaffa (Israel) werd in de negentiende eeuw een centrum voor de teelt en de verhandeling van sinaasappels, nadat er een cultivar was ontwikkeld met een dikkere schil, die beter en langer kon worden bewaard en getransporteerd in sinaasappelkisten.

Sinaasappels kunnen worden onderverdeeld in handsinaasappels en perssinaasappels. Handsinaasappels komen gewoonlijk uit Europa en perssinaasappels vaak uit Brazilië. Sicilië is de grootste exporteur van zogeheten bloedsinaasappels, een bijzonder smakelijke variant met donkerrood vruchtvlees.

Een bloedsinaasappel, ook wel bloedappelsien of moro-appelsien genoemd, is een soort sinaasappel die binnenin rood is. De bloedsinaasappel is rond 1850 in het Middellandse Zeegebied ontstaan. Er bestaan twee typen, de volbloed (schil en vruchtvlees rood) en de halfbloed (alleen vruchtvlees rood). Van deze typen bestaan weer verschillende rassen. Men zegt dat de bloedsinaasappel 'bloedt' als men hem opensnijdt. Geperst lijkt het sap van deze vrucht niet alleen op bloed, maar ook op wijn. De smaak is friszoet tot zoet. Deze sinaasappel wordt net zoals de gewone sinaasappel zowel gegeten als geperst tot vruchtensap.

De sinaasappel wordt in Nederland en Vlaanderen vaak uit Spanje geïmporteerd. De vrucht verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje, maar soms worden de vruchten kunstmatig oranje gekleurd. De kleur van de schil heeft geen enkele invloed op de smaak. Bij bomen die in de tropen groeien echter, blijft de vrucht groen of groengeel, ook als ze rijp is. Dat komt doordat er voor de oranje kleur koele nachten nodig zijn, die ontbreken in de tropen. Het vruchtvlees is licht oranjegeel van kleur, met een typische frisse smaak.

Sinaasappels worden gepeld gegeten of geperst tot sinaasappelsap. De vrucht is ook een grondstof voor limonade zoals ranja. De schil wordt voor marmelade gebruikt en als smaakmaker in gebak en witbier.

Uit de schil van bijna rijpe sinaasappels wordt een etherische olie geperst, waarmee je gerechten en dranken snel een sinaasappelaroma kunt geven.

- Handsinaasappels
- Perssinaasappels

De etherische olie van de zoete sinaasappel, Citrus sinensis, wordt gewonnen door koude persing of door stoomdestillatie van de schil van het nog net niet rijpe fruit. Voor het winnen van 1 kilo olie heb je ± 200 kilo verse schillen nodig. De olie heeft een frisse aromatische geur en varieert in kleur van lichtgeel tot oranje-bruin. Ook voor het aromatiseren van spijzen en dranken bijv; 1 druppel in een sinaasappel frisdrank of jus d`orange heeft een verrassend effect op de smaak, evenals 1-2 druppels door het pannekoeken beslag of 4 druppels door het beslag voor een heerlijke sinaasappel cake.

Sinaasappels zijn er in verschillende smaken; van zoet tot iets bitter. Zoals de naam al doet vermoeden, zijn handsinaasappels uitermate geschikt om uit het vuistje te eten. Perssinaasappels zijn ideaal om uit te persen en het sap te drinken of te verwerken in sauzen of desserts. De sinaasappelschil bevat etherische oliën, die worden gebruikt voor de productie van verschillende smaak- en geurstoffen. Sinaasappels zijn bovendien te gebruiken in desserts, gebak en fruitsalades. In partjes wordt de vrucht ook als garnering gebruikt.

De bittere sinaasappel (of zure sinaasappel) wordt al eeuwenlang probleemloos gebruikt voor heerlijke marmelades en likeuren (de bekende Blue Curaçao).

De sinaasappelboom wordt al duizenden jaren gekweekt en komt uit China en Vietnam. Het woord sinencis betekent dan ook China. In de 15e eeuw werd hij naar Europa meegenomen en de Spanjaarden brachten hem naar Amerika. Er zijn heel wat soorten en ze worden nu in heel veel streken in de wereld gekweekt.

De sinaasappel is een kleine piramidevormige tot 6 meter hoge boom, met eivormige bladeren, hij is altijd groen, glad en glanzend. De bloemen zijn wit alleenstaand of in trosjes.

Op de kwekerij worden de boompjes gekweekt door enten op een citroen. Dan groeien ze beter en kunnen ze ook eerder in bloei komen. Anders kan het wel 5 jaar duren voordat er bloesem aankomt als men ze uit zaad opkweekt. Door de ent kun je ook de soort in stand houden.

De pitten hebben een enorme goede kiemkracht. Afspoelen met lauw water en goed laten drogen voordat er gezaaid kan worden. Het beste mengsel voor de grond is: blad en tuinaarde vermengd met zand. Doe meerdere pitten in een pot en maak de aarde goed vochtig. Altijd de aarde laten opdrogen voordat er weer gegoten wordt. Het mooiste is de pot afdekken met een glazen plaatje of een plastic zakje erom met gaatjes. Dan hoeft er minder gegoten te worden. Als het mogelijk is in een verwarmd kasje met bodemverwarming. Op een lichte plaats.

Als de plantjes ca. 10 cm. hoog zijn, kunnen ze apart in potten worden geplant. Het verpotten zal vaak moeten gebeuren. Ze houden als ze groot zijn van een flinke pot. Met veel snoeien kan je leuke struikjes maken. Uiteraard is het ook mogelijk een boompje te kweken. Dan niet snoeien. In de zon doen ze het uitstekend. Maar kijk uit in de zomer in de volle zon achter een raam. Dan even afschermen. In de winter koel houden tussen de 10 en 15° C. Dan veel minder water geven.

's Zomers houden ze wel van kunstmest. Kijk uit met spint als de lucht te droog is. Vaak besproeien met lauw water. Schildluis is ook een gevaar voor de plant. Goed in de gaten houden. De witte bloemen ruiken heerlijk. Voor bestuiving in de tuin zetten of zelf bestuiven met een penseel. Een sinaasappel is pas rijp na ca. 10 tot 16 maanden. Het leuke daaraan is, dat je zowel bloemen als vruchten aan de plant kan hebben. Zorg voor genoeg ijzer anders worden de bladeren geel. Er bestaat citrusmest (moeilijk te verkrijgen) maar hortensiamest werkt ook goed.

Sinaasappelbomen kunnen ook in Midden-Europa groeien, maar dan vooral als kuipplant in oranjerieën. Ze moeten 's winters binnen gezet worden. Omdat ze dan minder water krijgen zullen ze hun bladeren laten vallen, die dan in het voorjaar buiten weer aangroeien. Ze worden als sierplanten gehouden.

Sinaasappels verlangen een gelijkmatig warm en vochtig klimaat. Onder de juiste omstandigheden zullen ze het hele jaar bloeien en vruchten dragen. Om een rijke oogst te krijgen worden de bomen tijdens een droogteperiode een bepaalde tijd niet besproeid. Als ze daarna weer flink besproeid worden zullen ze massaal gaan bloeien en daardoor zullen de vruchten ook allemaal op het zelfde moment rijp zijn.

Alle soorten sinaasappel zijn bij de groenteboer en in de supermarkt te koop.

Het beste is om de sinaasappelen buiten de koelkast te bewaren. Dan zijn ze ongeveer één tot drie weken houdbaar. Pers je het sap uit de sinaasappel, gebruik het dan direct na het persen. Zo behoud je de vitamines en gaan ze niet via blootstelling aan lucht verloren.

Sinaasappel essentiële olie wordt in de aromatherapie o.a. gebruikt bij; aften, vette huid, palpitaties, oedeem, bronchitis, koude rillingen, constipatie, krampen, verkoudheid, griep, hoofdpijn, koorts, spanningen, angst, maagklachten, nervositeit, reisziekte, vertraagd hartritme, hartkloppingen, slecht en onrustig slapen.