Sesamzaad

Wijen

Sesamum indicum

Pedaliaceae

Sesam (Sesamum indicum, synoniem: Sesamum orientale) is een plant uit de familie Pedaliaceae. Sesamzaad is het gezondste zaad wat de mens kent. De soort hoort waarschijnlijk tot de oudste om de olie gekweekte gewassen van de wereld. De plant komt oorspronkelijk uit Afrika: het woord sesam komt uit het Arabisch saasim/simsim. Aldaar worden de sesamzaadjes vaak gebrand opgeknabbeld, net als pinda's. De wortels van de plant worden in de zomer geoogst en de zaden op het moment dat de omhulsels van de sesam bruin-zwart zijn verkleurd.

De sesamplant wordt sinds oude tijden voor zijn zaden gecultiveerd, voornamelijk in de keerkringen van Afrika en Azië. Het is een eenjarige kruidachtige plant die 0,5-1 m groot wordt. De bloemen lijken wel op vingerhoed. De oliehoudende zaden zitten in een doosvrucht. Sesamzaad is zwart of wit. De zaden worden ook vaak toegevoegd aan koekjes en andere gebakken producten en aan suikergoed. De zaden, de olie en de wortel worden voor geneeskundige en culinaire doelen gebruikt.

Sesamzaad zit boordevol vitaminen. Het is een antioxidant, wat wil zeggen dat het kankerverwekkende vrije radicalen uit het lichaam verwijdert. In sesamzaad zitten ook veel mineralen, waaronder koper, magnesium en calcium.

Sesamzaadjes worden zowel gepeld als ongepeld verkocht, vaak ook geroosterd. Ze worden gebruikt ter verfijning van brood en gebak en voor het kruiden van gerechten. Met name het geroosterde sesamzaad heeft een sterke smaak. In de Arabische keuken is een Tahini (ook wel "Tahin" of "Tahina") zeer geliefd. Dit is een olierijke saus of pasta van gemalen sesam, citroensap, peper, knoflook en andere specerijen. De saus wordt gebruikt om hummus en andere gerechten van het Midden-Oosten te kruiden.

Geroosterde sesamzaden zijn voorts een belangrijk ingrediënt voor veel oriëntaalse zoetwaren, zoals bijvoorbeeld de in Turkije bekende halva. In de natuurvoeding worden ook wel de kiemen van de zaden gebruikt. In Japan is Gomasio geliefd, een specerij gemaakt van geroosterde sesam en zeezout.

Sesam verdient een vaste plek in het dagelijks eten. Sesam kan tijdens het ontbijt eenvoudig door een muesli worden gestrooid of in de vorm van tahin op de boterham worden gesmeerd. Ook kun je een boterham met honing van een laagje sesamzaad voorzien. Groenten als gekookte broccoli kun je prima verrijken door er sesam overheen te strooien. Door elke groene salade kun je wel sesamkorrels doen, samen met andere pitten en zaden zoals pompoenpitten, pijnboompitten, zonnebloempitten en maanzaad. Als je koekjes bakt kun je het meel zelf rijker maken door er sesam door te doen. Als je een kaasfondue maakt vergeet dan niet bakjes sesamzaad klaar te leggen om het in kaas gedoopte brood in te rollen. Wanneer je rijst kookt dan kun je als de rijst is afgegoten een eetlepel sesam door de rijst doen. Je kunt het ook een minuutje laten meekoken.

Wit, gepeld sesamzaad heeft een milde, nootachtige geur en smaak. De smaak komt nog meer tot uiting bij geroosterde zaden. Deze zaden kan je zelf roosteren voor gebruik.

Wit sesamzaad is een bekend onderdeel van de Arabische kruidenmix za'atar en het Japanse 7 kruidenpoeder. Geroosterd en gemengd met grof zeezout is dit gomasio (Goma shio). Chinezen gebruiken wit sesamzaad om mee te paneren of meng sesamzaad met honing en suiker in zoete gerechten zoals in India. Het is een aanrader bij aubergines, courgettes, vis, groene groenten, honing, citroen, noedels, peulvruchten, rijst, salades en zout.

De sesamplant komt oorspronkelijk uit Afrika en werd van daaruit verspreid naar China en India en later naar de rest van de wereld. Deze knapperige lekkernij is ook het oudste zaad. Sesamolie is waarschijnlijk de oudste plantaardige olie die de mensheid gebruikt.

Daar het een eenjarige plant is, wordt sesam alleen uit zaad gekweekt. Zij gedijt het best in een lichte, losse, zandige, goed gedraineerde leemgrond, bij warme temperaturen met een gematigde regenval. De plant heeft een vrij lange groeiperiode nodig (ongeveer 4 maanden) om het zaad tot rijp­heid te laten komen.

De zaadpeul heeft de neiging al vroeg open te springen, waardoor de zaden eruit gewor­pen worden. De peulen, die onderaan de plant zitten, beginnen het eerst te rijpen, niet de bovenste. Wil je het verlies van zaad tot een minimum beperken, dan moet je met de oogst beginnen wanneer de bovenste peu­len goed ontwikkeld, maar nog groen zijn. De planten worden afgesneden, in bundels samengebonden en op schoven gezet, net als graan. Na het dor­sen, drogen en schoonmaken wordt het zaad opgeslagen op een plaats waar het veilig is voor knaagdieren. Onder gunstige omstandigheden is een op­brengst van 1000 tot 1500 pond zaad per hectare normaal. Om de opbrengst nog te verhogen heeft men door selectie en kruising in Venezuela en andere Latijns Amerikaanse landen sesamvariëteiten weten te kweken, die het zaad niet uitstrooien.

Sesamzaad is te koop in de reformwinkel en in de oosterse toko.

Sesamzaad wordt al sinds duizenden jaren gebruikt. Om hun vruchtbaarheid te verhogen aten Babylonische vrouwen 2300 voor Christus al sesamzaadjes met honing. En in het oude Egypte werd de olie gebruikt voor de olielampjes.

Het bekende "Sesam, open u" uit het sprookje Ali Baba en de 40 rovers zal niet helemaal uit de lucht zijn gegrepen. Sesam werd dan ook in oude Arabische verhalen verbonden met grote rijkdom en mysterieuze krachten. In het minuscule sesamzaadje zit enorm veel kracht en is daarom als een groot cadeau van Moeder Natuur te beschouwen.

Naast deze gezonde eiwitten bevat sesamzaad ook veel meervoudig onverzadigde vetzuren. Deze hebben een cholestorol-verlagend effect, waardoor de kans op hart- en vaatziekten verkleint. Ook zorgen deze vetzuren ervoor dat de verbranding in je lichaam. Tot slot hebben ze een positief effect op het leveren van zuurstof aan onze lichaamscellen.

In China en in de antieke Oriënt werden de zaden als levensverlengend en geestversterkend beschouwd.