Steranijs

Bunga lawang

Illicium verum

Schisandraceae

Illicium verum is een kleine inheemse evergreen van het Zuid-Westen van China en het Noord-Oosten van Vietnam. De Franse benaming Badiane komt uit het Perzisch. In het Maleis heet het Bunga Lawang.

Steranijs is de stervormige vrucht van een boom die oorspronkelijk uit het zuiden van China komt. Deze boom kan een kleine twintig meter hoog worden en is groenblijvend. De boom bloeit met gele, narcisachtige bloemen en heeft prachtig glanzende bladeren. Elke vrucht heeft meestal tussen de vijf en acht armen die één zaadje bevatten. Volgens Chinese legendes brengt het geluk om een steranijs te vinden met meer dan de acht gebruikelijke armen, die helemaal intact is. De vruchten worden geplukt als ze nog onrijp zijn en worden vervolgens in de zon gedroogd, zodat de ronde, glanzende zaadjes er nog in zitten.

Steranijs, ook wel Chinese anijs genoemd, is een kruid waarvan de smaak sterke gelijkenis vertoont met anijs door de stof anethol dat in beide kruiden voorkomt. Omdat steranijs goedkoper is dan anijs wordt het veel toegepast in de voedselindustrie. Ook in drankjes als Pastis en Sambuca wordt inmiddels vaker steranijs dan echte anijs gebruikt. Steranijs is een vaste component van zowel Chinese (Vijf-kruidenpeper) als Indiase (Garam Masala) kruidenmengsels.

Alle delen van deze kleine, groenblijvende boom zijn aromatisch, de gladde grijswitte schors, de smalle groene glanzende bladeren, de alleenstaande gele bloemen en de glanzend bruine zaden. De vruchten worden gebruikt in hun geheel, of gemalen als specerij. De kruidige smaak zit in de schil van de vrucht. Steranijs heeft een sterke anijsgeur aangezien de etherische olie grote hoeveelheden anethol bevat. De smaak van de vrucht is voller en steviger dan de smaak van de anijsplant.

Steranijs zou qua smaak en geur erg lijken op anijszaad, maar toch is het één nooit door het andere te vervangen. Steranijs heeft de warme, diepe geur van Pastis terwijl anijszaad ook een beetje de geur van hooi heeft. Kan wel lekker zijn, maar is duidelijk anders.

Steranijs zijn spectaculaire sterren met een krachtige, dropachtige smaak. Het smaakt iets scherper dan anijszaad. Steranijs is een essentieel kruid in de Chinese keuken en wordt veel gebruikt in gebak. Gebruik eens een losse steranijs in je thee. Het is niet alleen bijzonder en mooi, het geeft ook een licht zoete smaak aan je thee.

De meeste recepten gaan uit van hele steranijs, niet het poeder. Laat een steranijsje meekoken in stoofpotten, stoofpeertjes, thee-eieren of edamame. Chinezen zuigen op een steranijsje (of waarschijnlijk alleen zo�'n zaadje) voor een frisse adem. In een afgesloten potje op een donkere plaats zijn ze tot wel twee jaar houdbaar. Ze zijn nogal hard om in een vijzel zelf tot poeder te vermalen, vandaar dat een potje gemalen steranijs wel handig kan zijn, hoewel de meeste recepten dus uitgaan van hele zaden.

Steranijs wordt veel gebruikt in de Oosterse keuken. Je kunt het zowel heel als vermalen tot poeder gebruiken in stoofpotten van varkensvlees of rundvlees. Ook in bouillon is het smaakvol. Het is een prima smaakmaker voor vis en garnalen, kip en eend. Gebruik er niet te veel van, want de smaak is sterk en kan snel overheersen. Steranijs is een heerlijke toevoeging in zoete gerechten als appelmoes, chocolade mousse, stoofperen of vruchtencompotes.

Steranijs wordt gebruikt in de Vietnamese noedelsoep. In India is het een belangrijk ingrediënt in kerriepoeder en garam masala. In China hoort het in het Chinees vijfkruidenpoeder.

In Europa werd steranijs al in de 17e eeuw gebruikt om marmelades en siropen op smaak te brengen. Tegenwoordig wordt het aan het begin van de bereiding toegevoegd aan hachee, (wild)marinades, stoofperen en appelmoes. Het krachtige aroma van steranijs verdiept de vleessmaak. Daarnaast versterkt de specerij de natuurlijke zoetheid van appels en groenten als wortel, prei en pompoen.

In de mediterrane landen worden de zaadjes van de steranijs vaak meegekookt in de vissoep. Ook wordt de specerij toegevoegd aan schaaldieren of ovenschotels met vis. Dit geeft een prikkelend, fris-zoet accent. Steranijs heeft een intens karakter. Daarom is er maar heel weinig van nodig.

Varkensvlees, kip of mosselen. Steranijs geeft elk gerecht een warme ‘boost’. Je kunt steranijs ook meekoken met rijst. Zo ontstaat een waanzinnig diep aroma. Natuurlijk mag steranijs niet ontbreken in zoete gerechten, zoals gepocheerde peer of gekarameliseerde ananas. Dit geeft een verrassend en kruidig effect.

Steranijs kan in zijn geheel worden gebruikt. Je kunt ook alleen de zaadjes toevoegen. Deze zijn minder aromatisch dan de ster zelf. Voor een 4-persoons stoofgerecht is het vaak al voldoende om een paar punten van de steranijs af te breken. Verwijder deze wel voordat je het gerecht serveert.

Gebruik kleine hoeveelheden wanneer steranijs gemalen wordt toegevoegd. Als de hele vrucht wordt toegevoegd kan deze weer verwijderd worden wanneer voldoende smaak is afgegeven. Steranijs kan het beste aan het begin van de kooktijd worden toegevoegd om haar smaak goed af te kunnen geven.

De boom is waarschijnlijk afkomstig uit Zuid-China en Vietnam, maar wordt tegenwoordig ook gekweekt in Cambodja, Laos, Japan en op de Filipijnen. Steranijs wordt in Europa in voedsel gebruikt sinds de 17e eeuw.

Je kunt de steranijs opkweken als kuipplant. De plant verlangt een goed doorlatende, humusrijke en kalkvrije zandgrond en staat graag in de zon of halfschaduw. Oudere planten kunnen lichte tot matige vorst verdragen. Vermeerderen doe je door zaaien in het voorjaar of stekken in augustus.

Steranijs is een groenblijvende boom met een slanke witte stam, die 10 meter hoog kan worden en 100 jaar oud. De stam is zilverkleurig en lijkt op een berk. Hij heeft grote glimmende bladeren die op magnoliabladeren lijken. Hij bloeit met geelwitte magnoliabloemen. Bij de bloei komen er talrijke gele bloemetjes aan de boom, gevolgd door de vruchtjes, die geplukt moeten worden als ze nog niet helemaal rijp zijn. De achtpuntige vruchten hebben de vorm van een ster, vandaar de naam. Om een fatsoenlijke oogst te genereren moet de boom 7-8 jaar oud zijn. Oudere bomen geven soms wel tot 3 oogsten. De gedroogde vruchtjes moeten luchtdicht, koel en donker bewaard worden.

Steranijs is te koop in sommige goed gesorteerde supermarkten, kruidenwinkels en zeker in oosterse toko's.

In Japan groeit een boom (Illicium anisatum) wiens steranijsjes zo op het oog niet te onderscheiden zijn van Chinese steranijs, maar die erg giftig zijn. Dit wordt veroorzaakt door de stoffen anisatine, een neurotoxine met eigenschappen van een insecticide, en myristicine, een hallucinogeen. Bij consumptie kunnen die misselijkheid, een algemeen gevoel van onbehagen, hallucinaties, spiertrekkingen en epileptische aanvallen veroorzaken. In Nederland in september 2001 was er sprake van vergiftigingen door gebruik van Japanse steranijs in sterrenmix thee. De producent had per abuis Japanse steranijs in plaats van de gewone steranijs toegevoegd. De Japanse steranijs wordt wel gebruikt in bloemstukken en als wierook en zijn dus absoluut niet geschikt voor consumptie.

Steranijs wordt gebruikt voor de productie van het anti-griepmiddel Tamiflu.