Sjalot

Bawang merah / brambang

Allium ascalonicum

Lookfamilie

De sjalot ofwel eslook is een plant uit de lookfamilie (Alliaceae) net zoals uien, knoflook, bieslook, daslook en prei. Er zijn verschillende soorten sjalotten met diverse vormen (rond of langwerpig) en kleuren (van bruin tot grijs). In tegenstelling tot uien waar elke plant normaal een enkele bol vormt, vormen sjalotten groepen scheuten, met zo ongeveer 8-10 nieuwe sjalotjes. Ze planten zich ook via deze scheuten voort. Sjalotjes hebben een iets verfijndere smaak dan normale uien en zijn tevens beter verteerbaar. Nog meer dan uien irriteert de sjalot de ogen bij het schoonmaken en snijden.

Een opvallend verschil tussen sjalotten en zijn familieleden is dat de sjalot meer antioxidanten bevat. De sjalot is een stuk zoeter dan ui en makkelijker te verteren. In dit kleine bolgewas zit de flavonoïde quercetine. Wie veel van deze bijzondere voedingstof tot zich neemt heeft een kleinere kans om welvaartsziekten zoals diabetes, kanker en hart-en vaatziekten te krijgen. De sjalot heeft een antibacteriële, antischimmel, antivirale, anti-allergene en ontstekingsremmende werking.

Sjalotten maken meer blad en eenmaal aangeslagen kun je (omdat ze oppervlakkig groeien) zien dat de sjalot “breekt” en zich vermeerdert in meerdere nieuwe sjalotten. Er zitten vaak wat grotere en wat kleinere sjalotten aan 1 zo’n “klister”.

Op de Nederlandse akkers groeien verschillende soorten uien. Ze verschillen in grootte, kleur en scherpte. De sjalot is een kleine, langwerpige tot eivormige bol, die is opgebouwd uit een aantal gele tot bruine klisters of bolknoppen. De sjalot is de meest verfijnde onder de uien. De sjalot is zeer aromatisch en fijner van smaak dan de gele ui. De sjalot is hiermee een perfect pittig en tegelijk zoetig smaakaccent in bijvoorbeeld salades, wokgerechten en sauzen. Ook het loof kan worden gebruikt, maar dat doet eigenlijk niemand. Sjalotten zijn uit Nederland het hele jaar verkrijgbaar.

- Roodbruine sjalotten
- Gele sjalotten

Sjalotten zijn een onmisbaar ingrediënt in de moderne keuken. Ze geven een verfijnde, kruidige smaak aan bijvoorbeeld Aziatische, Mexicaanse, Franse en Mediterrane gerechten. Ook in de traditionele keuken wordt de sjalot steeds vaker gebruikt. Dit komt door het typische karakter van de sjalot; scherper en zoeter dan de ui.

Het sjalotje wordt vaak gebruikt in koude gerechten, waarin het sjalotje rauw en fijn gesnipperd wordt toegevoegd. Wanneer je een sjalot verwarmt karamelliseren de suikers, waardoor een zoetige smaak ontstaat. Sjalotjes worden vaak gebruikt in sauzen en salades. De ui wordt vaak gebruikt als basis van gerechten.

Hij is ideaal om gerechten extra smaak te geven en om sauzen en salades heerlijk te kruiden. Jus waarin je een sjalotje zachtjes meebakt, krijgt een aparte, lichtzoetige smaak. Sjalotjes zijn makkelijk en veelzijdig: je kunt ze bakken, stoven, smoren, koken en rauw gebruiken.

De sjalot heeft een delicate, ui-achtige maar iets zoetere smaak. Ze kunnen min of meer in plaats van uien worden gebruikt en vooral rauw zijn ze smaakvoller, minder scherp, dan ui. In de Franse keuken worden ze aanbevolen voor salades, sauzen, stoofpotten. Ze zijn van groot belang voor echte bearnaisesaus.

De exacte herkomst van de ui is niet bekend. 3000 jaar voor Christus werd de ui al gekweekt in Azië, eerst onder andere in China en later ook in India. De Romeinen introduceerden de ui in Europa. Daar werd dit aromatische bolgewas al snel populair.

Sjalotten vermeerder je meestal vegetatief, dus zonder zaad, maar door een sjalotje te poten (net als bij knoflook). Veel minder bekend is het zaaien van sjalotten; je zaait die in het eerste jaar, je oogst dan in de nazomer “plantsjalotten” die je het jaar erop voor het eerst vegetatief gaat vermeerderen: wat omslachtig en vooral tijdrovend omdat je er dus een jaar over doet voor je pas plantsjalotten hebt. Maar het kan wel handig zijn als je bijvoorbeeld een bijzonder ras wilt kweken waar je geen “plantsjalotjes” van kunt vinden.

Plant (poot)sjalotten in maart op 30 x 15 cm. Plant geen sjalotjes op grond waar gedurende drie jaar daarvoor uien hebben gestaan. Zo voorkom je door vruchtwisseling, ziekten en aantasting van de plant. Plant sjalotjes op een zonnig stukje grond dat humusrijk en vruchtbaar is, en dat een laag stikstofgehalte heeft. Voordat je begint met planten moet je de grond even los maken, en zorg er ook voor dat je al het onkruid verwijdert. De sjalot houdt niet van veel water. Wanneer de grond te nat is, remt dit de groei van de plant en zal er al spoedig rot ontstaan.

Sjalotten doen het op alle grondsoorten goed, mits de grond goed luchtig is en niet te zwaar/te nat is. Spit in de winter stalmest met stro onder voor een goede structuur. Verder kan je alleen tijdens de groei wat patentkali (voor de groei en smaak van de sjalotten) geven.

Je plant sjalotten door (uiteraard met het platte kantje met worteltje naar beneden) ze precies zover de grond in te drukken dat je nog net het puntje boven de grond ziet. Soms drukken ze zich na een week of zo weer half uit de grond, zodat je ze dan weer een eindje de grond in moet drukken.

Verder zijn wieden (pas op dat je de wortel en sjalotjes niet beschadigt) en water geven bij droogte de belangrijkste zorgen. De sjalot is oogstrijp wanneer de bladeren van de planten vergelen en verdrogen. Dit gebeurt doorgaans op het einde van juli.

Sjalotten zijn in de supermarkt en bij de groenteboer te koop.

Zoals je vast wel eens hebt ervaren, gaan bij het pellen of snijden van uien je ogen tranen. Je voorkomt dit door de uien eerst een paar uur in de koelkast of een paar minuten in de diepvries te leggen.

Sjalot niet te lang en niet te hard meebakken want dan kunnen ze donker worden en een bittere smaak krijgen.