Nangka

Jackfruit

Artocarpus heterophyllus

Moerbeifamilie - Moraceae

De nangka of jackfruit is een tot 30 m hoge groenblijvende boom uit de moerbeifamilie, die zijn oorsprong in India vindt. Naast de grote vrucht kenmerkt de nangka boom zich door de verspreid staande bladeren die donkergroen en glanzend zijn en aan de onderkant dofgroen. Deze bladeren zijn ovaal van vorm en deze hebben meestal een gave rand. Er groeien daarnaast kleine bloemen uit de bladoksels aan behaarde kortloten. De boom valt verder op door de enorme vruchten, die aan de stam ontspringen. De bloeitijd begint in december en duurt tot maart. De vruchten rijpen tijdens de regentijd van juli tot augustus. De vrucht groeit drie jaar na het planten van de boom. Het is een van de grootste vruchten die aan bomen groeit.

De vrucht is een vruchtverband, dat uit de gehele vrouwelijke bloeiwijze ontstaat. De bruingroene schil bestaat uit zeskantige punten, die elk uit één bloem zijn ontstaan. De zeer grote, peervormige of cilindrische vruchten kunnen een lengte bereiken van 30 tot 100 centimeter, met een gewicht van 10 tot 15 kilogram. De doorsnede is 15 tot 50 centimeter en bevat tot 500 zaden, die ongeveer 4 centimeter zijn. Het vruchtvlees is rijp gelig en smaakt flauw zoet en heeft ook een zoete geur.

Het is een zoete exotische vrucht die wel in de toko te koop is. De vrucht wordt vaak in blik verkocht, maar op markten liggen ook wel eens delen van verse vruchten. Ook bestaan er chips en ijs, die gemaakt zijn van nangka. Bij gerechten in de oosterse keuken, zoals de Filipijnse, Vietnamese, Maleisische en Indonesische, wordt de vrucht gebruikt.

De nangkaboom produceert een grote hoeveelheid bloemen, die voor veel vruchten zorgen. Om de grootte en kwaliteit van de vruchten te bevorderen worden sommige vruchten al in een jong en onrijp stadium van de boom geplukt. Deze jonge nangka's worden als groente gebruikt, zoals in gudeg, tumis nangka muda of opor nangka muda.

De zaden worden in sommige landen ook gegeten. Ze worden rauw, gekookt of geroosterd gegeten en ze schijnen als kastanjes te smaken. Het hout laat zich gemakkelijk bewerken en het wordt gebruikt voor de productie van muziekinstrumenten, zoals bijvoorbeeld voor de bekende gamelanorkesten.

- Koozha chakka
- Koozha pazham

Het rijpe vruchtvlees is geel, smaakt licht zoet en fris en heeft tevens een zoete geur. De smaak is vergelijkbaar met een combinatie van appel, ananas en bananen. De structuur lijkt op die van lychees. Het vlees van de jackfruit is zetmeelrijk en vezelig en is een bron van voedingsvezels. Rijpe nangka's worden als fruit zo uit het vuistje gegeten. Je kunt ze ook in ijs, pudding, gebak of vruchtensalades verwerken, of in blokjes gesneden in groenteschotels. Als je ze in dunne plakken snijdt en daarna frituurt, worden ze als chips gegeten. De pitten kunnen geroosterd als snack of in salades gegeten worden.

De jonge nangka muda wordt in blik verkocht en zijn te gebruiken als groente in gudegrecepten, met santen, kip en kruiden.

Van oorsprong komt de nangka uit India, maar tegenwoordig wordt hij in alle tropische gebieden aangeplant.

De nangka is door zaaien prima te vermeerderen. De zaden worden uit rijpe vruchten verzameld, in de zon te drogen gelegd en in de regentijd worden ze gezaaid. Het ontkiemen kan worden bevorderd door de zaden 24 uur in schoon water te weken. De jonge zaailingen moeten tegen te sterke zonnestralen worden beschermd. Koude nachten en droogte zijn funest voor de jackfruit. Bij geringe regenval moet de boom worden geïrrigeerd. Na drie jaar begint de boom vrucht te dragen.

De jackfruit wordt alleen geteeld in een vochtig tropisch of bijna-tropisch klimaat. De boom is namelijk niet bestand tegen vorst en droogte. De boom groeit op zeeniveau en tot een hoogte van 1500 m. Er wordt gesteld dat jackfruits die boven de 1200 m. groeien, van slechte kwaliteit zijn en alleen bruikbaar zijn voor het koken.

De vrucht wordt op grote schaal geteeld in Zuid- en Zuidoost Azië en Noord Australië en op kleinere schaal ook in Midden-en Oost Afrika, Brazilië, Suriname en Florida (VS).

Nangka wordt soms vers verkocht in oosterse supermarkten. Meestal wordt de vrucht in blik verkocht. Dit kunnen zowel de rijpe als de onrijpe nangka's zijn.

Jackfruit is de nationale vrucht van zowel Bangladesh als Indonesië.

Als een jackfruit wordt aangesneden, scheidt hij een kleverige, melkachtige vloeistof af, die zeer moeilijk met water is weg te wassen. Door het gebruik van olie zijn de handen weer goed schoon te krijgen. Sommige straathandelaars hebben voor hun klanten een schaaltje benzine of kerosine staan om hun handen te reinigen.