Melk

Susu cair

Melk kan worden omschreven als een witte ondoorzichtige vloeistof, die door vrouwelijke dieren in de melkklieren wordt gevormd om de jonggeborene als eerste voeding te dienen. Het woord 'melk' mag in de EU alleen voor koemelk worden gebruikt. Andere soorten melk moeten worden vermeld met de soort waarvan de melk afkomstig is, zoals bijvoorbeeld geitenmelk of paardenmelk enz. De melk die in de zuivelindustrie wordt verwerkt is over het algemeen koemelk.

In melk bevinden zich koolhydraten, eiwit, vitamines, sporenelementen en vet. De hoeveelheid van genoemde stoffen zijn per diersoort verschillend. Zo bevat ijsberenmelk en walvismelk een grote hoeveelheid vet, om er voor te zorgen dat het jong snel op het noodzakelijke gewicht komt.

- Geitenmelk
- Schapenmelk
- Paardenmelk
- Buffelmelk
- Kamelenmelk
- Ezelinnenmelk
- Rendiermelk
- Volle melk
- Halfvolle melk
- Magere melk

Een melkkoe moet jaarlijks 1 kalfje ter wereld brengen om melk te kunnen geven. Meestal wordt de koe kunstmatig geïnsemineerd. De laatste 6 tot 8 weken van de zwangerschap wordt de koe niet meer gemolken. De uier kan zich dan herstellen van het vele melken. Gemiddeld geeft een koe 21 liter melk per dag. De melkveehouder melkt koeien 2 keer per dag, 's morgens vroeg en in de namiddag. Dat gebeurt met een melkmachine. Daarbij wordt zeer hygiënisch gewerkt. Voor het melken maakt de melkveehouder eerst de uier van de koe schoon. De melk gaat via leidingen rechtstreeks van de uier naar grote koeltanks.

Er wordt ook gemolken met "melkrobots". Daarbij bepaalt de koe zelf wanneer ze wordt gemolken. De koe loopt naar binnen, de computer herkent de koe, geeft eten en ondertussen wordt de koe gemolken.

De zuivelfabriek verwerkt de melk tot verschillende producten. Eerst wordt de melk in grote opslagtanks gepompt. Dan wordt het vetgehalte gestandaardiseerd. Een centrifuge scheidt het melkvet van de melk. Daarna wordt het weer toegevoegd tot het gewenste vetpercentage is bereikt. Zo krijg je volle, halfvolle of magere melk.

De melk wordt vervolgens gepasteuriseerd om de bacteriën te doden. Bij het pasteuriseren wordt de melk verhit. De temperatuur ligt rond de 72°C. Met een centrifuge worden soms nog meer bacteriën uit de melk gehaald. De melk wordt door heel nauwe openingen geperst. Daardoor worden de vetbolletjes kleiner en lossen ze beter op in de melk. Dit heet homogeniseren. Dit voorkomt dat het vet op de melk gaat drijven en geeft de melk een vollere smaak en een wittere kleur.

De melk wordt vervolgens afgekoeld. Daarna wordt het in een gekoelde opslagtank bewaard en is het klaar om verpakt te worden.

Melk bevat 4 tot 5% lactose, ook wel melksuiker genoemd. Daardoor heeft de melk een zoete smaak. Melk wordt ook wel zoete melk genoemd, dit in tegenstelling tot karnemelk, dat een zure smaak heeft.

Koemelk wordt al vele honderden jaren verwerkt tot zuivelproducten zoals room, boter, yoghurt, kefir en kaas. Dankzij industriële verwerkingsmethodes hebben we ook caseïne, wei-eiwit, gecondenseerde melk, poedermelk en veel andere voedselingrediënten op melkbasis.

Door de domesticatie van geiten en schapen zijn de mensen in de oertijd al begonnen met het consumeren van melk. Dit vond het eerste plaats in West-Azië. De belangrijkste producenten van melk zijn de runderen. In gebieden waar runderen moeilijk gehouden kunnen worden, zoals in bergachtige en droge gebieden zijn de schapen, geiten en kamelen de melkproducenten.

De herders en later de boeren verwerkten hun melk om in de individuele behoeften te voorzien. Sinds de industriële revolutie zijn de zuivelfabrieken ontstaan, waarin de melk tot allerlei zuivelproducten wordt verwerkt.

Melk en alle andere zuivelproducten zijn in de supermarkt te koop.

Lactose-intolerantie is het niet kunnen verteren van lactose door een tekort aan specifieke spijsverteringsenzymen: de lactasen. Lactose is een suiker die uitsluitend voorkomt in melk van zoogdieren. De lactasen zijn bij pasgeborenen aanwezig in die zin dat ze hun eerste voeding, de melk van de moeder, kunnen verteren. Naarmate de melk daarna vervangen wordt door andere producten, vermindert de activiteit van de lactasen. Maar omdat mensen nog melkproducten blijven eten, blijven de lactasen bestaan, waardoor we melk tot op volwassen leeftijd en ons hele verdere leven kunnen blijven verteren. Als de werking van de lactasen onvoldoende is, verloopt de vertering van lactose moeizaam en hoopt die zich op in de darmen. De darmflora wordt erdoor geprikkeld en er treden allerlei symptomen op zoals diarree, zure oprispingen, opgeblazen gevoel en buikpijn.

Interessant om te weten is dat 15 procent van het blanke ras geen lactose verdraagt, maar dat de intolerantie in Zuid-Amerika, Afrika en Azië bij maar liefst 50, 70 en 90 procent van de bevolking voorkomt. Maar liefst 70% van de wereldbevolking kan helemaal niet tegen melk. En het is opvallend dat als je stopt met melk drinken, je lichaam vanzelf lactose-intolerant wordt.