Kunyit

Geelwortel

Curcuma longa

Gember-familie

Kunyit, kurkuma ook wel geelwortel genoemd is een vaste plant uit de familie van de gember. Hij wordt ongeveer 1 meter hoog, heeft lange lancetvormige 20 tot 45 centimeter lange bladeren en heeft knolvormige, oranjegele wortelstokken. De kunyitplant kan vermeerderd worden door het planten van deze wortelknollen. De plant zelf brengt wel bloemen voort, maar ontwikkelt geen zaden. Omdat de kurkumaplant mooie bloemen voortbrengt is hij erg geliefd bij de bloemisten. De geteelde planten leveren echter geen eetbare wortels op. Deze witte, roze en rode bloemen worden ook wel de Siamese tulp genoemd.

De gele wortels worden in de Indiase en Zuid-Oostaziatische keuken als kruid gebruikt. Door het intense geel van de wortels wordt hij gebruikt om rijst geel te kleuren, zoals in nasi kuning. Kunyit wordt zowel vers, als ook in poedervorm gebruikt. Ook is kunyit een vast bestanddeel van kerriepoeder, wordt hij gebruikt om mosterd geel te kleuren en wordt hij in allerlei currygerechten toegepast. Bovendien is bewezen, dat kunyit geneeskrachtige eigenschappen heeft. Kunyit werkt ontstekingsremmend, het is een sterke antioxidant, gaat trombose tegen en heeft ook kanker remmende eigenschappen.

Buiten de geneeskundige toepassingen en het gebruik in de keuken wordt de wortel ook gebruikt als kleurstof. Hij wordt in veel Hindi-rituelen dan weer toegepast omdat de gele kleur de zon symboliseert.

Kunyit kan vers, in schijfjes of geraspt, in een gerecht mee gestoofd worden. Deze schijfjes worden voor het opdienen verwijderd. De smaak van verse kunyit is harsachtig en scherp. Het poeder is wat bitter, maar wel zachter van smaak dan de verse kunyit. Poeder is wat makkelijker te gebruiken dan verse, vanwege de sterke kleurstof. Vlekken zijn moeilijk te verwijderen uit je kleren en je handen blijven lange tijd geel. Door de sterke geelkleuring wordt kunyit wel eens gebruikt om de veel duurdere saffraan te vervangen.

In de Indiase keuken wordt kunyit meestal in poedervorm gebruikt, terwijl in de Zuid-Oost aziatische keuken meer de verse wortels worden gebruikt. Kunyit wordt veel in stoofschotels, zoals currygerechten gebruikt. Ook in nasi kuning wordt kunyit gebruikt voor de gele kleur. In de westerse keuken wordt kunyit alleen als kleurstof gebruikt in bijvoorbeeld mosterd en kerriepoeder.

Bewaar kunyit droog en donker, want door licht verliest het zijn donkere kleur en gaat ook de smaak en het aroma sterk achteruit.

Kunyit wordt al eeuwenlang in India verbouwd. Marco Polo en Vasco da Gama brachten kunyit naar het westen. Pas toen de Engelsen en de Nederlanders via de VOC handel gingen drijven met de Oost werd de kunyit hier pas goed bekend.

Kunyit wordt meestal op vegetatieve wijze vermeerderd, d.w.z. door het planten van kleine stukken wortelstok van het vorige seizoen. In grote lijnen komen de voorschriften voor het kweken overeen met die voor gember. Geelwortel gedijt goed in een heet, vochtig dus tropisch klimaat, in een goed gedraineerde, rulle grondsoort, vanaf zeeniveau tot 1200 m. De "vingers" worden met 30 cm. tussenruimte, 7,5 cm. diep geplant. De oogst vangt aan wanneer de stengels beginnen te verdorren, ongeveer 10 maanden na het planten. Als de plant boven de grond begint te verwelken (ongeveer december - januari) worden de ondergrondse delen opgegraven.

Verse kunyit kan je in de oosterse toko kopen. Het kunyitpoeder koop je ook in de toko, maar in de supermarkt verkopen ze het poeder ook in potjes.

Door de sterke antioxidanten werkt kurkuma ook bij ouderdomsverschijnselen, zoals de ziekte van Alzheimer. Kurkuma is ook een goede preventie tegen kanker. Voornamelijk mondkanker, maagkanker, darmkanker, borstkanker en leukemie worden voorkomen door het gebruik van kurkuma. Het kruid werkt namelijk als een directe remmer van tumorgroei. Onderzoekers denken dat curcumine het lichaam ook kan ondersteunen in de strijd tegen multiple sclerose. Het helpt bij leverbelasting door alcohol, is bloedsuikerspiegel verlagend en beschermt tegen de complicaties bij diabetes.