Zoete Aardappel

Ubi jalar

Ipomoea batatas

Windefamilie (Convolvulaceae).

De zoete aardappel wordt ook wel bataat genoemd. Het is de zetmeel houdende knol, eigenlijk een verdikte wortel, van een lid van de windefamilie. Het is een wit of paars bloeiende, klimmende plant, die 2,5 tot 3 meter lang kan worden. Hij wordt meestal liggend op het land geteeld. De knol bevat veel vitamines en vezels. Hoewel de bataat zoete aardappel genoemd wordt is het geen familie van de aardappel. Deze is lid van de nachtschadefamilie en alleen de aardappel is eetbaar. Bij de zoete aardappel is ook het blad eetbaar. Het wordt als een soort spinazie bereid. Ook de zoete aardappel kan rauw gegeten worden, wat bij de aardappel niet mogelijk is.

De knollen variëren in vorm en kleur. De vorm gaat van rond naar langwerpig en de kleur is, afhankelijk van de soort, wit, geel, oranje of paars. Ze hebben een dunne schil en zijn, zoals de naam al aangeeft, zoet van smaak. De oranje kleurige knollen bevatten meer bèta-caroteen dan de andere soorten. Deze bataten zijn zoeter dan de andere varianten.

Meestal wordt de bataat als groente gekookt, gebakken of gefrituurd gegeten. In Canada worden de zoete aardappels als frietjes gegeten onder de naam "Sweet Potato Fries". In de USA wordt met Thanksgiving zoete aardappel geserveerd. Dankzij zijn zoete smaak wordt hij ook in desserts gebruikt, zoals kolak.

De suiker raffinose in de zoete aardappel wordt slecht door de dunne darm verteerd. Dat gebeurt pas in de dikke darm. Daardoor ontstaan er gassen zoals waterstofgas en koolstofdioxide.

De smaak van de zoete aardappel is zoet, zoals de naam al zegt. Je kunt ze geschild en ongeschild in 5 tot 10 min. gaar koken. Rauw kunnen ze in blokjes of reepjes gesneden gegeten worden met een dipsaus, bijvoorbeeld op basis van yoghurt. Als je ze wilt grillen, snijd je de aardappels in plakken en je grilt ze dan 5 min. aan elke kant totdat ze krokant zijn. De bataat is ook prima te wokken. Je hoeft hem niet te schillen voordat je het in reepjes snijdt. Wok op matig vuur 5 min. totdat de reepjes heerlijk krokant zijn. Je kunt ze ook als patat bakken in de friteuse. Voor bereiding in de oven of magnetron moet je de zoete aardappel eerst met een vork inprikken. Als hij zacht is, dan snijd je hem open en serveert hem met zure room en een beetje bruine suiker. In de stoompan heb je ongeveer 40 min. nodig om de zoete aardappel gaar te stomen. In plakjes gesneden gaat dat natuurlijk wat sneller.

Je kunt er alle kanten mee op: koken, bakken, wokken, frituren. De meest eenvoudige manier van bereiden is om er puree van te maken. Dit doe je op dezelfde manier als aardappelpuree: schillen, koken, fijnstampen en met beetje bouillon en (rijst)melk of water smeuïg maken. Je kunt bataten ook prima combineren met aardappels of in allerlei stamppotten en stoofschotels verwerken.

De rood gekleurde soorten zijn het smakelijkst van allemaal. Ze kunnen net als aardappelen geschild, maar ook met schil bereid worden. Zoete aardappelen worden gekookt, gebakken, gefrituurd, in de oven of magnetron of rauw bereid. In de VS en Canada worden veel zoete aardappelen gegeten, zoals bij Thanksgiving. In Azië worden ze vooral veel in Korea en Japan gegeten. Ook het blad wordt als groente bereid. De rauwe bataat wordt in alcoholische dranken gebruikt, in Japan onder de naam " Imojōchū" en in Korea "Soju".

De zoete aardappel komt oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika. Vóór 1500 werd de zoete aardappel al in Peru verbouwd. Sommige antropologen denken, dat zeevaarders vanaf 800 na Christus de plant naar Polynesië, Melanesië en Nieuw-Guinea hebben gebracht en dat hij van daar uit over Azië is verspreid. Anderen denken, dat de Spaanse veroveraars de plant hebben meegebracht naar Europa en van daaruit naar China, Japan en Zuidoost Azië. Tegenwoordig worden de zoete aardappelen in tropische, subtropische en sommige gematigde streken geteeld.

De zoete aardappel is een klimplant van de familie van de Convolvulaceae. Uit deze familie is deze soort de enige van betekenis. Als hij steun vindt, zal hij als klimplant groeien, zo niet, dan zal hij als kruipende of hangende plant groeien.

De belangrijkste gebieden waar de zoete aardappel verbouwd wordt liggen tussen 40° noorderbreedte en 32° zuiderbreedte. Om de evenaar liggen de akkers tot 3000 meter hoogte. De ideale temperatuur voor de beste groei van de zoete aardappel ligt boven de 24°, bij temperaturen onder de 10° zal de groei stoppen en bij vorst zal de plant sterven.

De planten worden op aarden wallen geplant om zo voor een goede afwatering te zorgen. Deze manier van verbouwen maakt het machinaal oogsten makkelijker dan bij teelt op heuveltjes of zonder verhogingen. In gematigder streken zorgt een aarden wal ook dat de warmte beter de grond in kan dringen. Zodoende groeit de plant beter. Om de zonnewarmte nog beter vast te houden worden de heuvels bedekt met zwarte folie, zoals dat ook gebeurt bij de aspergeteelt.

Voor de teelt worden "startplanten" gebruikt. Van deze planten kan je stekken nemen, zodat je binnen korte tijd enkele aardappelplanten hebt. In koelere streken moet de plant 's winters in een lichte en niet te koude ruimte overwinteren. In de zomer kan hij in een grote pot buiten staan. Zorg in de zomer voor voldoende water, in het bijzonder als de wortelknollen worden gevormd. Dat gebeurt 50 tot 60 dagen na het planten. De knollen zijn tussen de 2 en 9 maanden rijp. De bladeren worden dan geel.

Wereldwijd werd er in 2007 ongeveer 126 miljoen ton zoete aardappelen verbouwd. De grootste producent is China, gevolgd door Nigeria, met Oeganda op de derde plaats.

Zoete aardappelen worden in de supermarkt en bij de groenteboer verkocht.